Słownik terminów pożarniczych
- ABSORPCJA – pochłanianie substancji całą objętością innej substancji,najczęściej gazu przez ciecz lub ciałostałe.
- ADHEZJA – przyleganie cieczy do powierzchni ciała stałego. Jest onowynikiem sił przyciągania działających pomiędzy cząsteczkami ciała stałego i cieczy.
- ADSORBENT – substancja stała o właściwościach chłonnych, na której powierzchni zachodzi proces absorpcji. Właściwości chłonne mają np. węgiel aktywny, żel krzemionkowy.
- ADSORPCJA – gromadzenie się substancji rozpuszczonych w cieczy lubobecnych w fazie gazowej na powierzchni ciała stałego albo cieczy.
- AEROZOL – zawiesina w gazie bardzo drobnych cząstek, praktycznie nieopadających pod wpływem ciążenia. Zależnie od stanu skupienia aerozole dzieli się na mgły (cząstki ciekłe) i dymy (cząstki stałe).
- ALARM BOJOWY – rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocąradia,syreny lun innych środków, nakazujący pospieszne przejście pododdziału (oddziału) w stan gotowości bojowej.
- ALARM FAŁSZYWY – jest to wezwania podmiotów systemu lub innychjednostek ochrony przeciwpożarowej do zdarzenia, które faktycznie nie miało miejsca lub zaistniało, lecz nie wymagało podjęcia działań ratowniczych.
- ALARM FAŁSZYWY W DOBREJ WIERZE – zgłaszający zdarzeniezaobserwował objawy zagrożenia, np.: dymy, pary, zapachy, lecz po przybyciu na miejsce zagrożenie samoistnie zakończyło się bez możliwości stwierdzenia miejsca lub przyczyny, nie stwarzało zagrożenia, np. para z urządzeń wentylacyjnych lub klimatyzacyjnych, dymy lub ognie technologiczne, wypalanie materiałów pod nadzorem w miejscach do tego celu przeznaczonych, inne zdarzenia, które nie wymagały podjęcia działań ratowniczych.
- ALARM FAŁSZYWY Z INSTALACJI WYKRYWANIA – zgłaszane przez instalacje wykrywania pożaru lub innych zagrożeń, spowodowane zadziałaniem czujników z takich przyczyn, jak w szczególności: odbłyski światła, dostanie się chwilowe dymu do czujek, wada techniczna czujki, zbyt niski próg alarmu czujki, prowadzone prace powodujące powstanie dymów lub oparów lub zręcznych ostrzegaczy pożaru nie wymagające podjęcia działań ratowniczych przez podmioty systemu lub inne jednostki ochrony przeciwpożarowej.
- ALARM FAŁSZYWY ZŁOŚLIWY – zgłaszając zdarzenie sprawca miał nacelu wprowadzenie podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej w błąd.
- ANKIER – zob. kotew.
- BATALION – oddział w sile od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca.
- BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE – stan eliminujący zagrożenie dla życialub zdrowia ludzi, uzyskiwany przez funkcjonowanie systemu norm prawnych i technicznych środków zabezpieczenia przeciw-pożarowego oraz prowadzonych działań zapobiegawczych przed pożarem.
- BIODEGRADACJA – rozkład substancji przez określone odmianymikroorganizmów występujących w środowisku wodnym lub gruncie.
- BLEVE – w dosłownym tłumaczeniu oznacza wybuch par wrzących cieczy(Boiling Liquids Expanding Vapours Explosions). Skrót stosuje się powszechnie dla określenia wybuchu powstałego w wyniku gwałtownego wycieku łatwo zapalnej cieczy o temperaturze wyższej od jej temperatury wrzenia przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym.
- BŁĄD PARALAKSY – błąd powstający np. przy odczytywaniu wskazańprzyrządu pomiarowego podczas obserwowania wskazówki z kierunku prostopadłego do powierzchni podzielni (skali) tego przyrządu.
- BILANS SIŁ I ŚRODKÓW – ilościowe zapotrzebowanie sił i środków doprzeprowadzenia skutecznej akcji ratowniczo-gaśniczej.
- BILANS WODNY – ilościowe zapotrzebowanie wody do gaszenia pożaru.
- BODZIEC TERMICZNY – każdy czynnik mający (lub mogący wytworzyć)odpowiednio wysoką temperaturę i pojemność cieplną zdolną do zapalenia materiałów palnych bądź zainicjować wybuch gazów, pyłów lub par cieczy palnych.
- BRYGADA – związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicachadministracyjnych województwa wielkoobszarowe działanie ratownicze.
- CIECZ NIEBEZPIECZNA POŻAROWO – ciecz o temperaturze zapłonu do55°C.
- CIŚNIENIE DYSPOZYCYJNE – ciśnienie przewidziane do pokonaniaoporów przepływu wody w linii tłocznej między motopompami ustawionymi szeregowo w systemie dostarczania wody na duże odległosci przez przetłaczanie. Ciśnienie to wynosi 65 m słupa wody (0,65 MPa).
- CIŚNIENIE PRÓBNE – ciśnienie pod jakim bada się węże pożarnicze,elementy urządzenia lub całą instalację przed oddaniem jej do eksploatacji.
- CIŚNIENIE ROBOCZE – najwyższe ciśnienie, które może wystąpićpodczas pracy urządzenia.
- CZAS GASZENIA POŻARU – czas, który upłynął od wejścia do akcjijednostek straży pożarnej do momentu przerwania podawania środka gaśniczego.
- CZAS LOKALIZACJI POŻARU – czas, który upłynął od wejścia do akcjijednostek straży pożarnej do opanowania pożaru.
- CZAS OPERACYJNY – czas przewidziany na wykonanie przez strażpożarną zadania bojowego.
- DEFLAGRACJA – spokojne spalanie substancji wybuchowych, spalaniebez wybuchu.
- DEKONTAMINACJA – jest to zespół czynności wykonywanych na terenieakcji ratownictwa chemiczno-ekologicznego zmierzających do zneutralizowania szkodliwego oddziaływania substancji niebezpiecznych na ludzi i otoczenie.
- DEKONTAMINACJA WSTĘPNA – jest realizowana bezpośrednio pozakończeniu działań, najczęściej na terenie akcji. Powinna zapewnić poziom skażenia nie zagrażający zdrowiu i życiu ratownika, a sprzęt używany w trakcie działań nie powinien stać się źródłem dalszego skażenia środowiska i ludzi z nim się stykających.
- DEKONTAMINACJA WŁAŚCIWA – jest prowadzona poza terenem akcji -w strażnicy lub specjalnie przeznaczonym do tego celu miejscu. Jej zadaniem jest pełne odkażenie ratowników oraz sprzętu.
- DETONACJA – zjawisko rozkładu materiału wybuchowego przebiegającez dużą prędkością, któremu towarzyszy huk i nagłe wyzwolenie dużej energii.
- DGW – zobacz – dolna granica wybuchowości.
- DOGASZANIE POŻARU – faza działań bojowych związana z gaszeniempojedynczych ognisk pożaru.
- DOLNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI – najniższe stężenie substancjipalnej (gazów, par, pyłów) w mieszaninie z powietrzem, przy którym może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.
- DOWÓDCA – osoba, która na mocy odpowiednich regulaminóworganizacyjnych ma prawo do wydawania rozkazów i poleceń podległym ratownikom pododdziałom i oddziałom.
- DOWÓDCA ODCINKA BOJOWEGO (DOB) – osoba podlegającabezpośrednio KAR, otrzymująca od niego rozkazy, odpowiedzialna zaoddane jej do dyspozycji siły oraz za skuteczność i wyniki ich działania naprzydzielonym odcinku bojowym.
- DOWÓDCA ZMIANY – ratownik wyznaczony do kierowania zmianąsłużbową. – DRUGI RZUT – siły i środki przewidziane w planach obrony do udziału w określonych działaniach bojowych w przypadku gdy siły i środki pierwszego rzutu są niewystarczające.
- DUPLEKS – system łączności telegraficznej, w którym sygnały mogą byćprzekazywane jednocześnie w obu kierunkach.
- DYFUZJA – samorzutne mieszanie się składników układu w wynikuchaotycznego ruchu cząsteczek i atomów.
- DYM – substancja chemiczna powstała wskutek rozkładu termicznegomateriału palnego, występująca w powietrzu w postaci aerozoli drobnych cząsteczek ciał stałych, pary wodnej, sadzy, par cieczy palnych, gazów pożarowych, itp. Ilość wydobywającego się dymu jest tym większa, im więcej pierwiastków węgla mają w swojej strukturze palące się materiały.
- DYMOSZCZELNOŚĆ – zdolność do przeciwstawienia się przenikaniuprzez elementy budowlane budynku gazów i par lub (i) płomieni w warunkach pożaru, nazywana także szczelnością pożarową.
- DYREKTYWA – ustalenie (pisemne) lub wskazówka postępowaniawydane przez dowódców przełożonych wyższych szczebli.
- DYSLOKACJA – rozlokowanie jednostek straży pożarnej w rejonachdziałania, rejonie koncentracji, rozmieszczenie stanowisk gaśniczych itp. na terenie akcji.
- DYSPERSYJNOŚĆ PIANY – właściwość charakteryzująca stopieńrozdrobnienia pęcherzyków piany gaśniczej. Dyspersyjne piany gaśnicze mają pęcherzyki wielkości średnio 3 mm.
- DYSPONOWANIE – stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie dodziałań jednostek ochrony ppoż. i innych podmiotów ratowniczych.
- DYSPOZYTOR – funkcjonariusz pożarnictwa pełniący służbę nastanowisku kierowania, którego zadaniem jest przyjmowanie zgłoszeń o pożarach i innych zdarzeniach, ich analizowanie i dysponowanie jednostek straży pożarnej do działań bojowych.
- DYSTYNKCJE SŁUŻBOWE – oznaki stopni pożarniczych w kolorzezłotym noszone na naramiennikach i otokach czapek.
- DZIAŁANIA POŁĄCZONE – forma działań łączących natarcie z obroną wcelu zmniejszenia szybkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony obiektów położonych bezpośrednio przy strefie spalania.
- DZIAŁANIA RATOWNICZE – czynności podjęte w celu ochrony życia,zdrowia, mienia a także likwidacji źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.
- DZIAŁANIA SKONCENTROWANE – działania polegające narównoczesnym wprowadzeniu do akcji niezbędnej ilości sił i środków celem wykonania zadania bojowego.
- DZIAŁANIE W NATARCIU – zob. obrona.
- EFEKT GASZENIA – rezultat (wynik) skutecznego przeprowadzeniagaszenia pożaru.
- EJEKTOR (EŻEKTOR) – rodzaj pompy zwężkowej do zasysyania cieczylub gazów.
- EKSHAUSTOR – ssawa, wentylator wysysający powietrzezanieczyszczone, gazy, pyły lub dymy ze zbiornika, pomieszczenia, itp. i przetłaczający je do atmosfery lub zbiornika oczyszczającego.
- EKSPLOZJA – wybuch, przebiegający ze zmienną prędkością liniowąrzędu kilkuset lub kilku tysięcy m/s, następujący w wyniku gwałtownego przebiegu reakcji chemicznej lub łańcuchowych reakcji jądrowych.
- ELEWACJA – zewnętrzne ściany budynku wraz z występującymi na nich elementami architektonicznymi i wystrojem.
- EMULSJA – stabilny stan rozproszenia jednej cieczy w innej, np. oleju wwodzie.
- EWAKUACJA – całokształt czynności związanych z usuwaniem ludnościwywożeniem urządzeń, sprzętu i materiałów z terenu zagrożonego.
- FALA PODMUCHU – sferyczny obszar silnie sprężonego powietrza,rozprzestrzeniający się z olbrzymią prędkością we wszystkich kierunkach od środka wybuchu np. jądrowego. Za czołem fali występuje strefa powietrza o ciśnieniu większym niż ciśnienie atmosferyczne, a następnie strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od atmosferycznego.
- FALA UDERZENIOWA – czynnik rażący wybuchu. Rozprzestrzenia się zprędkością naddźwiękową, malejącą aż do zaniku. Za czołem fali rozchodzącej się we wszystkich kierunkach podąża strefa sprężenia o ciśnieniu większym od atmosferycznego, a za nią strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od ciśnienia atmosferycznego.
- FASADA – elewacja budynku; frontowa ściana budynku, w której znajdująsię główne wejścia wyróżniający się bogatszą kompozycją architektoniczną i dekoracyjną.
- FILAR – pionowa podpora wszelkich konstrukcji budowlanych, np.mostów, sklepień itp.
- FUNDAMENT – zagłębiona w ziemi część murów budynku przenoszącaobciążenie bezpośrednio na grunt.
- FRONT POŻARU – odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowaszybkość rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.
- GASZENIE POŻARU DYNAMICZNE – podawanie środka gaśniczegopodczas ruchu samochodu.
- GASZENIE POŻARU STATYCZNE – podawanie środka gaśniczego zestanowiska gaśniczego stojącego w miejscu lub z działka samochodu na postoju.
- GAZ BŁOTNY – gaz palny składający się głównie z metanu, powstający wprocesie gnicia ciał organicznych pod wodą.
- GAZY TECHNICZNE – gazy wytwarzane i używane na dużą skalę,przechowywane w stanie skroplonym lub sprężonym w stalowych butlach pod wysokim ciśnieniem.Zalicza się do nich: tlen, azot, wodór, dwutlenek siarki, dwutlenek węgla i inne.
- GEOMETRYCZNA GŁĘBOKOŚĆ SSANIA – różnica poziomów międzylustrem wody w punkcie czerpania a osią pompy. Głębokość tą wyrażamy w metrach słupa wody.
- GEOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA – różnica poziomówmiędzy punktem, do którego podaje się wodę a osią pompy.
- GGW – zob. górna granica wybuchowości.
- GŁĘBOKOŚĆ DZIAŁANIA GAŚNICZEGO – odległość od czoła pożaru,skrzydeł pożaru lub (i) tyłu pożaru linii stanowisk gaśniczych w głąb terenu powierzchni pożaru, ograniczona m.in. długością rzutu prądu środka gaśniczego. Skuteczna głębokość gaszenia przy gaszeniu wodą wynosi 5 m.
- GŁÓWNE NATARCIE – ześrodkowanie sił i środków w określonym czasiena terenie działań bojowych dla przeprowadzenia natarcia o maksymalnej intensywności gaszenia.
- GŁÓWNY WYŁĄCZNIK PRĄDU – urządzenie przeznaczone dowyłączania w budynku spod napięcia całej instalacji na wszystkich biegunach. Wyłącznik powinien być umieszczony w miejscu łatwo dostępnym, w szafce zamykanej na klucz, łatwo otwieranej bez użycia klucza i narzędzi (np. wybicie szyby).
- GODZINA PRZYJAZDU NA TEREN DZIAŁAŃ – moment zatrzymaniasamochodu na terenie akcji w miejscu wskazanym przez dowódcę.
- GODZINA UGASZENIA POŻARU – moment, w którym na skutekdziałania bojowego proces spalania ustanie w stopniu nie zagrażającym ponownym rozpaleniem.
- GOTOWOŚĆ BOJOWA – zdolność do podjęcia działań interwencyjnych wokreślonym czasie przez zespół ratowniczy.
- GÓRNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI – najwyższe stężenie substancjipalnej w mieszaninie z powietrzem, przy którym jeszcze może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.
- GRANICA PLASTYCZNOŚCI – naprężenie, powyżej którego powstajeodkształcenie trwałe materiału po jego odciążeniu.
- – GRANICA SPRĘŻYSTOŚCI – najwyższe naprężenie w materiale, pousunięciu którego ciało wraca ponownie do postaci pierwotnej.
- GRUPA OPERACYJNA – zespół funkcjonariuszy doraźnie wydzielonychlub wydzielonych według ustalonego kryterium do opracowania lub wykonania samodzielnie określonego zadania.
- GRUPY POŻARÓW – klasyfikacja pożaru ze względu na rodzaj materiałuobjętego pożarem.
- GRUZOBETON – beton, w którym jako kruszywo zastosowano gruz zcegieł, dachówek itp.
- HEKTOLITR – jednostka objętości równa stu litrom.
- HERMETYZACJA – 1) zapobieganie przedostawaniu się do pomieszczeńpracy szkodliwych gazów, par, pyłów. 2) uszczelnienie zamkniętych naczyń, przewodów, pomieszczeń zabezpieczające przed dostawaniem się do wnętrza powietrza lub w celu oddzielenia ich od atmosfery zewnętrznej.
- HIGROSKOPIJNOŚĆ – właściwość niektórych ciał polegająca na łatwośćipochłaniania wody i pary wodnej.
- HYDROLIZA – reakcja chemiczna, w której woda lub jej jony rozkładająsubstancję na prostsze składniki.
- IMPLOZJA – odwrotność eksplozji; zniszczenie naczyń próżniowychspowodowane różnicą ciśnień: zewnętrznego (większego) i wenętrznego (mniejszego),a więc wskutek nadciśnienia pochodzącego z zewnątrz.
- IMPREGNACJA – powierzchniowe lub wgłębne zabezpieczenie materiałuimpregnowanego związkami chemicznymi przed działaniem ognia i wysokich temperatur.
- INFILTRACJA – powolne przenikanie (wsiąkanie) cieczy lub gazu przezpory jakiegoś ciała do wnętrza.
- INHIBITOR – katalizator, którego obecność w procesie reakcji chemicznejpowoduje zmniejszenie szybkośći lub zatrzymanie przebiegającej reakcji.
- INTENSYWNOŚĆ GASZENIA – ilość środka gaśniczego podawana najednostkę powierzchni, kubatury lub obwodu pożaru w jednostce czasu.
- INTENSYWNOŚĆ PODAWANIA WODY – stopień natężenia podawania wody jako środka gaśniczego w litrach na metr kwadratowy na sekundę przy gaszeniu pożaru na powierzchni i w litrach na metr bieżący na sekundę przy gaszeniu pożaru w obwodzie.
- INŻEKTOR – zob. ejektor.
- IZBICA – budowla wodna zabezpieczająca filar mostu w czasie ruchulodów, mająca ostrą stalową krawęź, która działa jak klin i służy do rozbijania kry.
- JEDNOSTKA RATOWNICZO-GAŚNICZA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ – podstawowa jednostka organizacyjna, posiadająca siły iśrodki umożliwiające samodzielne organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych i miejscowych zagrożeń.
- JRG PSP – zob. Jednostka ratowniczo-gaśnicza Państwowej StrażyPożarnej.
- KALENICA – poziomy grzbiet dachu dwuspadowego.
- KALKULACJA – obliczanie szans; przemyśliwanie, planowanie,rozważanie dotyczące ustalania potrzebnych sił i środków do przeprowadzania skutecznych działań bojowych.
- KARTA DOJAZDOWA – dokument operacyjny określający trasę dojazduod strażnicy do każdej ulicy znajdującej się w rejonie działania.
- KARY DYSCYPLINARNE – środki dyscyplinujące, jak: nagana,pozbawienie możliwości awansowania na okres do dwóch lat, wyznaczenie na niższe stanowisko służbowe, obniżenie stopnia pożarniczego i wydalenie ze służby.
- KARY PORZĄDKOWE – środki dyscyplinująco-wychowawcze, nakładaneprzez komendantów. Zalicza się do nich upomnienie i ostrzeżenie.
- KATALIZA – proces przyspieszania lub opóźniania reakcji chemicznej powpływem katalizatorów.
- KAUSZA – chomątko, metalowy ochraniacz pętli na końcu linki strażackiejzapobiegający jej przecieraniu się.
- KAWITACJA – zjawisko polegające na powstawaniu wewnątrz przepływającej cieczy obszarów nieciągłości, wypełnionych gazem lub parą wskutek obniżenia się ciśnienia w miejscu znacznego wzrostu prędkości przepływu; działa niszcząco na elementy konstrukcji przez wybijanie bądź nadżeranie cząstek materiału.
- KIEROWANIE INTERWENCYJNE – realizowane w strefie zagrożenia lubbezpośrednich działań ratowniczych, w której istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska lub prawdopodobieństwo jego wystąpienia, w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednej kompanii.
- KIEROWANIE STRATEGICZNE – realizowane w celu określenia iprzyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły wojewódzkich brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością jeden batalion.
- KIEROWANIE TAKTYCZNE – realizowane na granicy strefy zagrożenialub poza nią w celu wykonania przyjętej taktyki lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu.
- KLAPA DYMOWA – pokrywa umieszczona na otworze dachu lubstropodachu, otwierana w celu usunięcia drogą wentylacji naturalnej nagromadzonych w budynkach gorących gazów pożarowych i dymów pożarowych.
- KOALESCENCJA – metoda oczyszczania wody z rozproszonego w niejoleju, polegająca na wymuszaniu łączenia się małych kropelek w większe skupiska, wskutek wzajemnych zderzeń w czasie przepływu przez mikrokanały filtra koalescencyjnego.
- KOLEKTOR – główna rura zbiorcza dużych rozmiarów z szeregiemodgałęzień przeznaczonych do zbierania lub rozdzielania cieczy, gazów.
- KOMPANIA – pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji orazdowódca.
- KONDENSACJA – 1) zagęszczenie, stężenie; 2) skroplenie, przemianapary lub gazu w ciecz.
- KOORDYNACJA – uzgodnione współdziałanie.
- KORELACJA – wzajemne powiązanie działania.
- KROKIEW – element nośnej konstrukcji dachu w postaci belki drewnianejpodtrzymującej pokrycie dachu.
- KUBATURA BUDYNKU – objętość wszystkich kondygnacji nadziemnych,przyziemnych i podziemnych, liczona w metrach sześciennych.
- LAKMUS – barwnik stosowany w chemii jako wskaźnik kwasowościroztworów wodnych. Lakmus w obecności kwasu barwi się na czerwono, a zasady na niebiesko.
- LARYNGOFON – mikrofon umieszczony na szyi mówiącego i działającypod wpływem drgań jego krtani; nie reaguje na dźwięki przenoszone przez powietrze, umożliwia porozumiewanie się pożarników w pomieszczeniach o dużym nasileniu hałasu.
- LEGAR – gruba belka stosowana jako podkład (podpora) pod ciężkieprzedmioty lub na której układa się deski podłogowe.
- LEPKOŚĆ – własność płynów charakteryzująca się stopniem ich płynności(lejności) i przyczepności do różnych ciał podczas ruchu jednych warstw względem drugich, zależna w dużym stopniu od temperatury i ciśnienia.
- LICZBA SPIENIENIA – jest to stosunek objętości piany do objętościroztworu z którego ta piana powstała..
- LIKWIDACJA POŻARU – gaszenie pożaru w celu wyeliminowaniamożliwości ponownego wznowienia palenia i ostatecznego ugaszenia.
- LINIA GAŚNICZA – linia wężowa od nasady tłocznej rozdzielacza, pompypożarniczej lub hydrantu, zakończona prądownicą lub wytwornicą.
- LINIA GŁÓWNA – linia tłoczna od nasady pompy do nasady rozdzielacza.
- LINIA SSAWNA – linia wężowa zbudowana z węży ssawnych służąca dopobierania (ssania) wody z otwartych punktów czerpania wody.
- LINIA ZASILAJĄCA – linia wężowa od hydrantu do pompy lub od pompydo kolejnej pompy.
- LINIOWA PRĘDKOŚĆ ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POŻARU – drogaprzebyta przez front pożaru w danym kierunku w jednostce czasu.
- LNG (Liquefied Natural Gas) – skroplony gaz naturalny. Głownymskładnikiem jest zwykle metan. Termin LNG jest potocznie odnoszony tylko do tego gazu, choć w rzeczywistości LNG składa się również z dwutlenku węgla i siarkowodoru.
- – LOGGIA – wnęka balkonowa otwarta na zewnątrz budynku, utworzonaprzez załamanie i cofnięcie części ściany zewnętrznej w głąb budynku.
- LOKALIZACJA POŻARU – powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru iograniczenie intensywności procesu spalania.
- LPG (Liquefied Petroleum Gas) – skroplony gaz petrochemiczny. Składasię głownie z propanu, butanu i pentanu.
- ŁUK ELEKTRYCZNY – zjawisko przepływu prądu elektrycznego wskutekprzebicia warstwy zjonizowanego powietrza lub gazu między częściami urządzeń elektrycznych będących pod napięciem. Zjawisku towarzyszy silne białe światło i wysoka temperatura (ponad 3000°C). Łuk elektryczny jest zdolny do zapalenia wszystkich materiałów palnych i spowodowania pożaru.
- ŁUNA – odblask pożaru widoczny nad horyzontem.
- MANOMETR – ciśnieniomierz; przyrząd do pomiaru ciśnienia gazu lubcieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego.
- MANOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA – wysokośćpodnoszenia geometryczna powiększona o sumę oporów pompy i węży tłocznych mierzona w metrach słupa wody.
- MANOWAKUOMETR – przyrząd łączący dwa przyrządy (manometr iwakuometr) służący do pomiaru ciśnienia cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego oraz do mierzenia próżni (podciśnienia, ciśnienia niższego od ciśnienia atmosferycznego), montowany jest na pompie pożarniczej po stronie ssawnej.
- MANSARDA – pomieszczenie mieszkalne na kondygnacji strychowej,mające na ogół część sufitu pochyloną.
- MATERIAŁY NIEBEZPIECZNE POŻAROWO – rozumie się przez tociecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55°C, gazy palne, ciała stałe wytwarzające w zetknięciu z wodą lub parą wodną gazy palne, ciała stałe zapalające się samorzutnie w powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, ciała stałe palne utleniające o temperaturze rozkładu poniżej 21°C, ciała stałe jednorodne o temperaturze samozapalenia poniżej 200°C oraz materiały mające skłonności do samozapalenia.
- MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY – każdy materiał o aktywnościwłaściwej większej niż 70 Bq/kg.
- – MIEJSCOWE ZAGROŻENIE – jest to inne niż pożar zdarzenie wynikającez rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, a stwarzające zagrożenie dla życia, środowiska lub mienia.
- MIEJSCOWE ZAGROŻENIE DUŻE – jako nagłe, nieprzewidzianezdarzenie, podczas którego wystąpiło zbiorowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia dużej wartości lub środowiska naturalnego, występujące na znacznym obszarze.
- MIEJSCOWE ZAGROŻENIE LOKALNE – jako nagłe, uszkodzenia częściobiektu, w szczególności budynku lub urządzenia technicznego powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia.
- MIEJSCOWE ZAGROŻENIE MAŁE – jako nagłe, uszkodzenia elementówurządzeń, maszyn, pojazdów, obiektów, które mogą powodować zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, wymagające interwencji podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a także gdy jednostki ochrony przeciwpożarowej wspomagają inne służby ratownicze, porządkowe, mogące także występować jako prawdopodobne, wymagające jednak rozpoznania tego zagrożenia.
- MIEJSCOWE ZAGROŻENIE ŚREDNIE– jako nagłe zdarzenie, któregonastępstwem jest jednostkowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub skażenie środowiska, występujące na niewielkim obszarze, powierzchni lub ograniczone do jednego obiektu.
- NADCIŚNIENIE – różnica między ciśnieniem w danym punkcie cieczy lubgazu a niższym od niego ciśnieniem zewnętrznym.
- NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) – jest to takie stężeniesubstancji szkodliwej, które przy stałym kontakcie z nią w ciągu 8-godzinnego dnia pracy przez wieloletni nawet okres nie wywołuje żadnych objawów zatrucia.
- NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh) – jestto takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia – ustalone jako wartości średnie – które nie powinno powodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz jego przyszłych pokoleń, jeśli utrzymuje się ono w środowisku pracy dłużej niż 30 minut podczas pracy zmiany roboczej.
- NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE PROGOWE (NDSP) – jest totakie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być przekroczone w środowisku pracy.
- NAPĘD HYDRAULICZNY – napęd wywołany przez ruch cieczy pododpowiednim ciśnieniem.
- NAPĘD PNEUMATYCZNY – napęd maszyny lub urządzenia osiąganyprzez wykorzystanie sprężonego powietrza.
- NAPIĘCIE KROKOWE – napięcie występujące między punktami ziemidotykanymi przez stopy człowieka przechodzącego w miejscu naelektryzowanym, wskutek zetknięcia przewodu wysokiego napięcia z ziemią.
- NASADA – rodzaj połączenia szybkorozłącznego pożarniczych wężytłocznych i węży ssawnych.
- NATARCIE – podstawowa forma działania taktycznego polegająca nabezpośrednim działaniu na ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania.
- NEUTRALIZACJA – zobojętnianie; reakcja wzajemnego działania zasadyi kwasu, w wyniku której powstaje sól i woda.
- NOMENKLATURA – obowiązująca symbolika (oznaczenie) i terminologia(nazewnictwo) materiałów, wyrobów, czynności itp.
- NORMALNE WARUNKI CIŚNIENIA I TEMPERATURY – 1) w fizyce:temperatura 0 stopni Celsjusza i ciśnienie 1 atmosfery; 2) w technice: temperatura 20 st. C i ciśnienie 1 at.
- OBRONA – podstawowy rodzaj działania bojowego mający na celuniedopuszczenie do zapalenia się obiektów zagrożonych bezpośrednio lub pośrednio od promieniowania cieplnego lub ognii lotnych, bądź działanie opóźniające rozprzestrzenianie się pożaru.
- OBRONA BLIŻSZA – obrona skierowana na obiekty zagrożonebezpośrednio z zadaniem niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru.
- OBRONA DALSZA – działania na obiekty zagrożone pośrednio zzadaniem niedopuszczenia do wytworzenia nowych ognisk pożaru.
- OBWÓD POŻARU – linia okalająca powierzchnię pożaru.
- OCENA MOŻLIWOŚCI – określenie wydajności i przydatności sił iśrodków zgromadzonych na terenie akcji po ocenie sytuacji.
- OCENA SYTUACJI – określenie konsekwencji wynikających ze stanurozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.
- ODCINEK BOJOWY – wyodrębniona część np. terenu akcji, terenupożaru, gdzie jedna lub kilka jednostek straży pożarnej ma określone zadanie do wykonania.
- ODWÓD – wydzielone siły i środki pozostające w dyspozycji dowódcyakcji.
- ODWÓD TAKTYCZNY – wydzielone siły i środki jako rezerwa (1/3, 1/2 siłzaangażowanych) na terenie działań bojowych pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.
- OGNIE LOTNE – niespalone, rozżarzone cząstki materiału palnegoprzenoszone za pomocą wiatru i ruchów konwekcyjnych powietrza na znaczne odległości, mogące powodować powstanie nowych źródeł pożaru.
- OGNISKO POŻARU – część terenu pożaru, gdzie spalanie jestnajbardziej intensywne.
- OGNIE ŻGĄCE – języki ognia powstające w fazie pośredniej międzyspalaniem a wybuchem. Warunki sprzyjające takiemu spalaniu występują podczas pożaru w pomieszczeniu zamkniętym, z którego nie jest odprowadzane ciepło ani produkty spalania, a w którym pożar trwa przez dłuższy czas bez dostatecznego dostępu tlenu. Ognie żgące powstają w momencie dopływu powietrza bogatego w tlen, np. na skutek otwarcia okna, drzwi.
- OGNISKO POŻARU – przestrzeń, w której spalanie jestnajintensywniejsze.
- OKAP – 1) rodzaj daszka z wyciągiem do chwytania iskier, dymu, gazuwydobywającego się z ogniska, pieca itp.; 2) dolny brzeg dachu wystający poza ścianę budynku w celu odprowadzenia wody opadowej.
- OŚ POŻARU – linia prostopadła do frontu pożaru, przechodząca przezteren pożaru zgodnie z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru.
- OTWARTY OGIEŃ – zjawisko spalania się ciał, dostrzegane w postacipłomieni i żaru.
- PIANA CHEMICZNA – powstaje w wyniku reakcji chemicznej w roztworze wodnym środka pianotwórczego pomiędzy łatwo rozpuszczalnymi węglanami a mocnym kwasem lub solą hydrolizującą w wodzie z wytworzeniem odczynu silnie kwaśnego, prowadzonej w zamkniętym zbiorniku lub przewodach rurowych.
- PIANA GAŚNICZA CIĘŻKA – zbiór pęcherzyków wypełnionychdwutlenkiem węgla lub powietrzem o liczbie spienienia do 20.
- PIANA GAŚNICZA LEKKA – zbiór pęcherzyków wypełnionychpowietrzem o liczbie spienienia powyżej 200.
- PIANA GAŚNICZA ŚREDNIA – zbiór pęcherzyków wypełnionychpowietrzem o liczbie spienienia od 20 do 200.
- PIANA MECHANICZNA – powstaje przez energiczne mechanicznezmieszanie wodnych, zwykle kilkuprocentowych, roztworów środków pianotwórczych z powietrzem lub gazem obojętnym.
- PLUTON – pododdział w sile od trzech do czterech zastępów lub dwóchsekcji, liczący od 15 do 21 ratowników, w tym dowódca.
- PŁATEW – belka podłużna w konstrukcji nośnej dachu, łącząca dźwigary,podtrzymująca krokwie lub jętki.
- PŁYNNOŚĆ PIANY – jest to zdolność piany do rozpływania się popowierzchni ciał stałych lub cieczy.
- PODCIŚNIENIE – różnica między ciśnieniem zewnętrznym, najczęściejciśnieniem atmosferycznym a niższym od niego ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub układu linii wężowej.
- PODCIĄG – belka o dużych wymiarach, na której opierają się inne belkidanej konstrukcji.
- PODPINKA – sprzęt pomocniczy służący do podwieszania wężapożarniczego rozwiniętego między biegami schodów klatki schodowej na drabinie, stosowany w celu odciążenia prądownika oraz zabezpieczenia łączników pożarniczych przed uszkodzeniem zaczepów (kłów) i miejsc zataśmowania.
- POGORZELISKO – miejsce gdzie był pożar, są spalone resztki obiektu,zgliszcza, teren po zakończeniu działań.
- POMPA STRUMIENIOWA – zob. ejektor.
- – POWIERZCHNIA POŻARU – rzut strefy spalania na poziomą lub pionowąpłaszczyznę.
- POŻAR – niekontrolowany proces palenia w w miejscu do tego nieprzeznaczonym.
- POŻAR BARDZO DUŻY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalonelub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni ponad 1001 m2 lub objętości ponad 5001 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni ponad 101 ha lub jeżeli podano ponad 37 prądów gaśniczych.
- POŻAR BLOKOWY – pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektulub pożar zespołu obiektów.
- POŻAR DUŻY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lubzniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 301 do 1 000 m2 lub objętości od 1 501 do 5 000 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 10 ha i nie większej niż 100 ha lub jeżeli podano 13-36 prądów gaśniczych.
- POŻAR MAŁY – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lubzniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha lub jeżeli podano do 4 prądów gaśniczych.
- POŻAR OTWARTY – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający się naodkrytej przestrzeni z oznakami żarzenia lub świecenia.
- POŻAR PODPOWIERZCHNIOWY (torfowo-murszowy) – pożar głębszychwarstw gruntowych, najczęściej na terenach łąk i lasów.
- POŻAR PRZESTRZENNY – pożar obejmujący wiele obiektów, pożarlasów, upraw itp.
- POŻAR ŚREDNI – występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lubzniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1 500 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha lub jeżeli podano 5?12 prądów gaśniczych.
- – POŻAR UKRYTY – pożar, który rozwija się i rozprzestrzenia w pustychprzestrzeniach stropów, stropodachów, ścian, podłóg itp., bez oznak świecenia i żarzenia.
- POŻAR WEWNĘTRZNY – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniającywewnątrz obiektu.
- POŻAR WEWNĘTRZNY UKRYTY – pożar w pustych przestrzeniachstropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych.
- POŻAR WEWNĘTRZNY OTWARTY – pożar w przestrzeni zamkniętej zwidzialnym ogniskiem.
- POŻAR WIERZCHOŁKOWY – pożar całkowity drzewostanu lasu.
- POŻAR W ZARODKU – pożar, który nie rozprzestrzenił się poza miejscepowstania.
- POŻAR ZEWNĘTRZNY – pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający nazewnątrz obiektu lub poza obszarem budynku.
- PRACE NIEBEZPIECZNE POŻAROWO – prace, których prowadzeniemoże powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu.
- PRZECIWOGIEŃ – gaszenie pożarów przestrzennych lasów, upraw itp.przez zapalenie przed frontem pożaru ustalonej powierzchni na całej szerokości kierunku rozprzestrzeniania się pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu działań obronnych.
- PRZECIWPOŻAROWY WYŁĄCZNIK PRĄDU – to wyłącznik odcinającydopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru.
- POŻOGA – pożar rozprzestrzeniający się z dużą prędkością i obejmującyznaczne powierzchnie.
- PUNKT CZERPANIA WODY – miejsce poboru wody dla potrzeb akcjiratowniczo-gaśniczej.
- REAKCJA EGZOTERMICZNA – przemiana fizyczna lub chemiczna, wktórej energia oddawana jest przez reagenty do otoczenia, np. spalanie.
- REAKCJA ENDOTERMICZNA – przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia jest pobierana przez reagenty z otoczenia.
- RETENCJA – czasowe zatrzymanie nadmiernej ilości wód lub ścieków wzbiorniku, w celu stopniowego ich odprowadzenia (zbiornik retencyjny).
- ROTA – dwuosobowy zespół ratowników, wchodzący w skład tegosamego zastępu lub specjalistycznej grupy ratowniczej, wykonujący zadania ratownicze lub zabezpieczające, wyposażony w sprzęt ochrony osobistej.
- ROZKAZ BOJOWY – 1) polecenie (nakaz) podjęcia działania lubzaniechania działania podczas prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej ; 2) polecenie KAR obowiązujące uczestników akcji ratowniczo-gaśniczej, określające zadania bojowe oraz sposoby ich realizacji w celu ratowania zagrożonych i likwidowania pożaru.
- ROZPOZNANIE – zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzącedo uzyskania informacji co do warunków i przebiegu zdarzenia.
- ROZPOZNANIE BOJEM – forma rozpoznania polegająca na zbieraniuinformacji z równoczesnym prowadzeniem działań. Charakterystyczna dla pierwszej fazy działań w sytuacji dużego zagrożenia.
- ROZPOZNANIE OGNIOWE – działanie prowadzące do uzyskaniainformacji o przebiegu pożaru i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej.
- ROZPOZNANIE RATOWNICZE – działania prowadzące do uzyskaniainformacji o stopniu zagrożenia ludzi, zwierząt i mienia oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy.
- ROZPOZNANIE SZCZEGÓŁOWE – działanie prowadzące do uzyskaniadanych pozwalających na ocenę skuteczności działań i umożliwiające dokonanie korekty postępowania.
- ROZPOZNANIE WODNE – działania prowadzące do uzyskania informacjio zasobach wodnych i możliwościach ich wykorzystania.
- ROZPOZNANIE WSTĘPNE – działania prowadzące do uzyskaniainformacji dających ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji co do wariantu działania.
- ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ POŻARU – przyrost powierzchni lubobjętości pożaru.
- RZAZ – szczelina powstająca w drewnie wskutek częściowego przepiłowania piłą poprzeczną, pilarką, itp.
- SAGAN – topór strażacki.
- SAMORATOWANIE – ratowanie siebie z wyższych kondygnacji zapomocą linki strażackiej i zatrzaśnika.
- SEKCJA – pododdział w sile dwóch zastępów, liczący od dziewięciu do 12ratowników, w tym dowódca.
- SKLEPIENIE – strop budowli wykonany w kształcie łuku.
- SKRZYDŁA POŻARU -linie boczne ograniczające teren. Określa się jestając twarzą do frontu pożaru.
- SPECJALISTYCZNA GRUPA RATOWNICZA – pododdział ratownikówposiadających specjalistyczne przeszkolenie i uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonania specjalistycznego zadania ratowniczego, w sile uzależnionej od specyfiki danej specjalności.
- SPALANIE CAŁKOWITE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem,podczas której produkty nie ulegają dalszemu spalaniu. Produktem całkowitego spalania jest dwutlenek węgla.
- SPALANIE DYFUZYJNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem,która zależy tylko od czasu koniecznego dla zaistnienia fizycznego kontaktu tlenu z ciałem palnym.
- SPALANIE KINETYCZNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem,przy której czas spalania zależy tylko od szybkości reakcji chemicznej między tlenem a ciałem palnym.
- SPALANIE NIECAŁKOWITE – reakcja łączenia substancji palnej ztlenem, podczas której otrzymane produkty w wyniku procesu spalania mogą spalać się dalej.
- SPALANIE DETONACYJNE – reakcja łączenia substancji palnej z tlenem,której towarzyszy występowanie fali podmuchu.
- SPALANIE LAMINARNE – uporządkowane spalanie, spalanie spokojne.
- SPALANIE TURBULENTNE – spalanie burzliwe powstające na skutekprzypadkowych i nieuporządkowanych zmian kierunku i prędkości przemieszczania się powietrza, produktów spalania pod wpływem różnicy temperatur.
- STANOWISKO BOJOWE – miejsce, w którym ratownik wykonujeokreślone działania wynikające z potrzeb akcji.
- STANOWISKO DOWODZENIA – miejsce pracy kierującego działaniamiratowniczo-gaśniczymi.
- STANOWISKO GAŚNICZE – miejsce pracy prądownika.
- STANOWISKO GAŚNICZE NIŻSZE – usytuowane poniżej ogniskapożaru.
- STANOWISKO GAŚNICZE ODKRYTE – stanowisko bojowe na którymratownik pracuje bez przesłon i narażony jest na niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.
- STANOWISKO GAŚNICZE OSŁONIĘTE – stanowisko bojowe, na którymratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.
- STANOWISKO GAŚNICZE RÓWNE – usytuowane na poziomie ogniskapożaru.
- STANOWISKO GAŚNICZE RUCHOME – stanowisko ze zdolnościąmanewrowania i przemieszczania się.
- STANOWISKO GAŚNICZE STAŁE – stanowisko bez możliwościprzemieszczania się.
- STANOWISKO GAŚNICZE WYŻSZE – usytuowane powyżej ogniskapożaru.
- STANOWISKO KIEROWANIA (PA, RSK, WSKR, KCKR) – miejsce zktórego zapewniona jest możliwość dysponowania jednostkami straży pożarnych, organizowanie i koordynowanie działań ratowniczych, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania z innymi podmiotami ratowniczymi.
- STANOWISKO ROZDZIELACZA – miejsce ustawienia rozdzielacza.
- STANOWISKO WODNE – miejsce ustawienia pompy i miejsce pracyobsługującego ją.
- STREFA ODDZIAŁYWANIA CIEPLNEGO – przestrzeń w której wydzielone ciepło stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarej oraz zagrożenie dla ludzi i mienia.
- STREFA POŻAROWA – to przestrzeń wydzieloną w taki sposób, aby wokreślonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz lub do wewnątrz wydzielonej przestrzeni.
- STREFA SPALANIA – przestrzeń, w której przebiegają procesy spalania.
- STREFA ZADYMIENIA – Przestrzeń wypełniona dymem, w którejprowadzenie działań jest utrudnione i występuje zagrożenie zdrowia i życia osób w niej przebywających.
- STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM – przestrzeń, w której możewystępować mieszanina substancji palnej z powietrzem o stężeniu zawartym między DGW i GGW.
- STROP – przykrycie płaskie poziome dzielące budynek na kondygnacje.
- STROPODACH – przykrycie płaskie lub krzywiznowe spełniającejednocześnie rolę stropu i dachu.
- SUCHY PION – przeciwpożarowe urządzenia wodne, przeznaczone doszybkiego podania wody na wyższe kondygnacje budynku sprzętem straży pożarnej.
- SYTUACJA POŻAROWA – stan rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru wdanym momencie.
- SZTAB AKCJI – pomocniczy organ kierującego działaniami ratowniczymi.
- SZTOLNIA – poziome lub lekko nachylone wyrobisko korytarzoweumożliwiające dostęp do złoża w górzystym terenie.
- SZYK BOJOWY – rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonaniawspólnych czynności w danym ugrupowaniu bojowym.
- SZYK FRONTALNY – ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii frontupożaru.
- SZYK “KĄTEM W PRZÓD” LUB “KĄTEM W TYŁ” – ustawieniestanowisk tak, by najdalej wysunięte torowały drogę dla pozostałych.
- SZYK OKRĄŻAJĄCY – rozmieszczenie stanowisk bojowych wzdłużobwodu pożaru.
- – SZYK OSKRZYDLAJĄCY – rozmieszczenie stanowisk bojowych zjednego lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężania frontu pożaru.
- SZYK PIĘTROWY – działania polegające na ustawieniu stanowiskbojowych na różnych poziomach.
- SZYK “WYSTĘP W LEWO” LUB “WYSTĘP W PRAWO” – działaniastosowane przy intensywnie rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk skośnie do kierunku przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowaniu drogi dla stanowisk dogaszających.
- ŚRODEK POWIERZCHNIOWO CZYNNY – substancja dodawana docieczy w celu polepszenia jej zdolności zwilżającej, tj. obniżenie napięcia powierzchniowego.
- ŚWIETLIK – oszklony otwór w suficie lub dachu, dający się otwierać izamykać, mający na celu oświetlenie pomieszczenia światłem dziennym.
- TĄPNIĘCIE – wstrząsy podziemne, połączone z hukiem, wywołanepękaniem i usuwaniem się skał w kierunku wyrobiska.
- TEMPERATURA ABSOLUTNA – temperatura zera bezwzględnegomierzona według skali Kelvina.
- TEMPERATURA KRYTYCZNA – temperatura właściwa dla danego gazu,powyżej której nie może on być skroplony niezależnie od wielkości zastosowanego ciśnienia.
- TEMPERATURA ZAPŁONU – najniższa temperatura, przy którejwytworzona mieszanina par cieczy z powietrzem pod wpływem czynnika inicjującego ulegnie zapaleniu.
- TEREN AKCJI – obszar obejmujący teren pożaru oraz tereny związane zprowadzonymi działaniami położone poza granicami terenu pożaru.
- TEREN POŻARU – obszar na którym znajdują się pomieszczenia, całebudynki, lasy oraz inne obiekty, materiały i budynki zagrożone bezpośrednio przez działanie temperatury oraz zagrożone pośrednio przez ognie lotne.
- TLENIE – 1) spalanie materiałów palnych w warunkach niedostatecznejilości tlenu; 2) spalanie materiału palnego bezpłomieniowe (żarzenie).
- TRWAŁOŚĆ PIANY – jest to zdolność piany do zachowania swoich właściwości, jakie uzyskała w momencie wytworzenia. Trwałość piany określana jest na podstawie szybkości wypływu z niej wodnego roztworu środka pianotwórczego.
- TYŁ POŻARU – linia znajdująca się po przeciwnej stronie jegorozprzestrzeniania się i rozgraniczająca obiekty palące się od niepalących.
- UDARNOŚĆ – odporność materiału na pęknięcie przy uderzeniu.
- UGRUPOWANIE BOJOWE – ustawienie sił i środków do wykonaniazadania bojowego, realizowane w szyku bojowym.
- WISKOZA – zob. lepkość.
- ZAGROŻENIE POŻAROWE – zespół czynników określonych stosownymiparametrami, mających wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.
- ZAMIAR TAKTYCZNY – określenie celów działania taktycznego, ichkolejności oraz sposobów ich realizacji.
- ZARZEWIE OGNIA – żarzące się węgle, żar, iskry, żagwie itp. mająceodpowiednią pojemność cieplną i odpowiednio wysoką temperaturę zdolną do podtrzymania procesu spalania lub zdolną doprowadzić do powstania nowego pożaru, lub powstania pożaru wtórnego.
- ZASTĘP – pododdział liczący od trzech do sześciu ratowników, w tymdowódca, wyposażony w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego.
- ZMIANA SŁUŻBOWA – zespół ratowników pełniących służbę w układziezmianowym, podzielonych na sekcje, zastępy i roty.
- ZOBOJĘTNIANIE – proces zachodzący przy dodawaniu do nadmiarukwasu (zasady) takiej ilości zasady (kwasu), że powstająca substancja ma odczyn obojętny (jej pH=7).
- ŻAR – 1) materiał palny spalający się bezpłomieniowo; 2) faza spalaniapłomieniowego, w której lotne substancje przestały wydobywać się z materiału palnego (nastąpiło odgazowanie).
